Basisbeginselen der autohifi (in uitvoering)

Laserblue · 10-04-2007 16:47:30

Omdat ik toch regelmatig dezelfde vragen langs zie komen maar een Wiki-tje opgesteld

Onderstaande FAQ is een aangepaste versie van de Car Audio FAQ op tweakers.net door Wekkel.

1. Wat voor radio (headunit) moet ik kiezen en waarom?
2. Wat is een goede versterker
3. Welke speakers gebruik ik en hoeveel?
4. Heb ik een subwoofer nodig?
5. Waar bestaat een goedkope installatie uit?

1. Wat voor radio (headunit) moet ik kiezen en waarom?
Een headunit is de kern van een installatie. Deze wordt vaak aangeschaft in de beginfase, waarna zo ongeveer alles vervangen wordt door beter materiaal zolang de hobby voortschrijdt, maar waar de headunit vaak jaren zijn plekje behoudt. Daarom is de keuze voor een headunit bij aanvang extra belangrijk.

Eveneens belangrijk is dat de headunit de features bezit die je nodig hebt, of in de toekomst nodig denkt te hebben.
Het vermogen wat headunits leveren staat vaak als grootste op de doos, maar is in de praktijk niet zo heel interessant.
De gemiddelde headunit levert maximaal zo'n 18 watt RMS per kanaal, in weerwil van de - 4x45W en meer - termen die op de dozen staan te schreeuwen. Voorwaar is 18 watt RMS per kanaal meer dan voldoende om een stevige sound in een auto neer te zetten, zeker als speakers worden gebruikt met een redelijke gevoeligheid (90 dB/W/m). Als je van plan bent deze interne versterker ook daadwerkelijk te gaan gebruiken, gebruik dan ook fatsoenlijke bedrading. Neem 2,5mm² voor de +12V en massa en vervang eventueel de luidsprekerbekabeling voor 1,5mm² of 2,5mm² luidsprekerkabel. Bij sommige automerken wordt hierop behoorlijk bezuinigd.

Belangrijkste features:

Pre-outs:
Graag 2 kanaalparen en liefst 4 volt uitgangsspanning. Luxere exemplaren hebben vaak ook nog een sub pre-out.

Ergonomie:
Er zijn steeds meer "lichtorgels en disco's" als autoradio. Benevens niet nuttig, zijn dit soort kleurendisplays vaak onoverzichtelijk en slecht leesbaar bij zonlicht. Hoe minder toeters en bellen en hoe meer direct nuttige knoppen, hoe beter. Dit is echter een kwestie van persoonlijke smaak.

Aansluiting randapparatuur:
zit er al een aansluiting voor DAB (digitale radio) op de headunit en hoe waarschijnlijk is het dat over een paar jaar je cd wisselaar aansluiting nog courant is? Vraag daar gewoon naar in de winkel, wellicht kunnen ze daar iets over kwijt.

Voorzieningen mobiele telefoon:
met het verplicht worden van handsfree heeft deze feature aan belang gewonnen. Kan je de headunit laten muten via een link tussen headunit en carkit?
Qua merken is er heel veel keus. Met name Becker, Clarion, Alpine, Pioneer en JVC schat ik wat hoger in qua kwaliteit, maar dat merk je ook aan de prijs. Ieder merk heeft zijn sterke en zwakkere punten, de markt beweegt, dus ik ga daar maar geen uitspraken over doen.

Meer info over headunits staat op de headunits pagina.

2. Wat is een goede versterker?
Persoonlijk acht ik 50 watt RMS per kanaal ruimschoots voldoende voor de gemiddelde installatie setup. Voor het hardere geluid heb je wellicht wat meer nodig, maar met 50 watt RMS per kanaal is het al prima doof worden. Als je begint, begin dan liefst meteen met een 4 kanaals versterker. Een dergelijke versterker geeft je veel meer mogelijkheden, zeker naar de toekomst gericht en vereenvoudigd de installatie aanzienlijk ten opzichte van installatie van twee 2 kanaals versterkers. Voor 200-250 euro heb je al een behoorlijke instapper te pakken.

Belangrijkste features:

-Beveiligd tegen oververhitting en kortsluiting
-2 Ohm en trimode belastbaar
-Ingangsgevoeligheid 4V of meer en traploos regelbaar ("gain adjust")
-Actieve filters: lowpass 50 - 200Hz en highpass 50 - 5000Hz om een actief systeem te kunnen maken.
Bijvoorbeeld om de subwoofer van de frontspeakers te kunnen scheiden.
-Brugbaar: 2 kanalen moeten samen te voegen zijn tot 1 kanaal om een subwoofer aan te kunnen sturen. Bijna
elke versterker kan dit.

3. Welke speakers gebruik ik en hoeveel?
De speakers brengen het daadwerkelijke geluid in je wagen. Vaak wordt meteen gegrepen naar de zwaarste 6x9" speaker voor in de hoedenplank. Op zich geen slechte keuze, makkelijk en snel inbouwen, maar op zich niet erg hifi. Uitgangspunt dient te zijn dat geluid van voren komt. Als je thuis muziek luistert of als je bij een concert bent, staan de speakers toch ook recht voor je. Waarom dan ook niet in de auto? Belangrijk is dus dat het geluid van voren komt. De meeste energie dient dan ook gestoken te worden in een goede frontset.

Speakers komen in verschillende varianten: coaxiaal, composet etc. Coaxiaal betekent dat de tweeter los op een brug of op een staaf gemonteerd is en min of meer in het middelpunt van het woofertje geplaatst is. Voordeel is dat je met een chassis het hele spectrum kan afdekken. Toch zou ik niet zo snel een coaxiale speaker aanraden. Nadeel is namelijk dat naarmate de tonen hoger worden, het geluid richtingsgevoeliger wordt. De hogere tonen worden onder een steeds nauwere hoek uitgestraald door de tweeter. De allerhoogste tonen hoor je derhalve alleen als de tweeter recht op je oren is gericht. Gezien het feit dat coaxialen vaak in een deur geplaatst zijn met dito afscherming er overheen, begrijp je dat je veel van je hoog domweg verliest. Een losse woofer en tweeter (composet) heeft daarom de voorkeur. Een goede composet mag wat kosten. Een bedrag van 300 euro zou ik er wel voor over hebben, maar staar je niet blind op de prijs. Een setje van 120 euro kan al heel verrassend klinken.
Vaak zit er bij een composet een apart filterkastje voor scheiding van hoog en laag, soms is alleen de tweeter gefilterd met een condensator in de draad.

Tweeters
Monteer de tweeter ergens bovenin de deur of de A-stijl. De A-stijl is de stijl waar je tegenaankijkt als je een bocht 'doorkijkt'. De tweeter kan je goed mikken op je linker, danwel rechteroor. Zo kan je bereiken dat het hoog goed uit de verf komt. Eventueel kan je nog experimenteren met het afzwakken van je tweeters (individueel) ter aanpassing op het geluidsniveau van de woofers (die zitten verder weg achter roosters) en het stereobeeld (links is dichterbij dan rechts). Soms zit op de filters al zo'n afzwakmogelijkheid, anders zou je zelf een verzwakker kunnen maken.

Woofers
Monteer de woofer zo stevig mogelijk in de deur. Vaak kan je dit al een start geven door je woofer op een klein MDF ringetje te monteren. Verder kan je je deur dempen met speciale bitumen matten. Ze zijn te krijgen in verschillende prijsklassen en het effect is behoorlijk dramatisch. Een beetje demping kan heel wat verschil maken voor geluid uit een autodeur.
Achterspeakers zouden alleen een aanvullende functie moeten vervullen. 6x9's zijn daar helemaal niet voor nodig, een 13cm coaxiale voldoet ook prima. Idealiter is de achterset hetzelfde als de frontset, omdat dan het geluidsbeeld overeenkomt. Anders kan een keuze voor dezelfde serie, maar verschillende uitvoering (kleiner of coaxiaal) een idee zijn. Dit is echter geen hard gegeven, meer een bepaald idee over achterspeakers. Een ander merk kiezen is ook geen probleem. In de ideale situatie verzwak je de achterspeakers meer dan voor (die vanaf 80 Hz spelen) en geef je ze, al dan niet met behulp van passieve filtering een signaal tussen 200-3000 Hz. De hoge tonen komen dan van voren, het mid wordt mooi van achteren aangevuld, de hogere bass (kickbass) komt van voren (80-200 Hz) en het subgeluid van achteren (onder 80 Hz).
Bij een goede inbouw op deze manier krijg je het geluid van voren en hoor je niet dat er een sub achterin speelt. Omdat je namelijk de kickbass van voren krijgt (de 80-200 Hz) en niet van achteren, trekt dit het subgeluid, wat enorm richtingsongevoelig is, mee naar voren (akoestische koppeling) met rondom basgeluid als gevolg. Als je wat harder wilt, kan je de achterspeakers ook kickbass laten weergeven, maar dan hoor je de sub ook meer van achteren komen.

4. Heb ik een subwoofer nodig?
Het gebruik van een sub kan je in grofweg twee doelen splitsen:

1. Veel fun, lekkere harde bass als belangrijkste van de hele installatie. Geluidskwantiteit boven geluidskwaliteit.
Om hard sublaag te kunnen spelen heb je subs nodig die veel lucht kunnen verplaatsen (luchtdruk maken). Dat is dus een sub met een groot conusoppervlak, die een grote lineaire uitwijking heeft en die ook nog eens hoog belastbaar is en een hoog rendement heeft.
Voor veel dB's is een 2x 30cm subsysteem aan te raden. Meestal wordt een bassreflex of bandpass kist gebruikt, die hebben een hoger rendement dan een gesloten kist.

2. Aanvulling op de frontluidsprekers in het laagste deel van het audiospectrum. Sublaag moet strak blijven klinken en niet gaan overheersen. Wat overigens absoluut niet wil zeggen dat het niet hard zou kunnen.
Voor dit doel kan je één 25cm of 30cm subwoofer nemen, bijvoorbeeld in een gesloten kist. Omdat het rendement daarvan wat laag is, heb je er meestal behoorlijk veel vermogen voor nodig om behoorlijke geluidsniveau's te halen. De subwoofer zélf moet hier wel tegen kunnen, de belastbaarheid moet dus ook hoog zijn. Het uiteindelijke geluid zal strak en erg gecontroleerd zijn, ook op hoge volumes.

Voor beide doelen zijn veel liefhebbers te vinden en de subwoofer is dan ook één van de meest besproken onderdelen van een car audio installatie.

Los chassis of kompleet met behuizing kopen?
Beide heeft voor- en nadelen. Als je totaal niet handig bent zal je wel een komplete kist moéten kopen. Of je moet dit uitbesteden aan de car audio dealer.
Als je wél handig bent kan je eenvoudig een door de fabrikant voorgestelde kist nabouwen en aanpassen aan je eigen wensen voor wat betreft maatvoering en afwerking. En dat is vaak nog goedkoper ook.
Een losse "budget-subwoofer" van een beetje aardig merk (Ground Zero, MTX, Magnat, Lanzar, Emphaser etc.) is al een aardig begin en voor rond de 150-200 euro te vinden. Neem daarbij een versterker die minimaal het belastbare vermogen van de subwoofer kan leveren. Liefst hoger, dan heeft de versterker het "makkelijker" en controleert 'ie de subwoofer beter, wat het geluid weer ten goede komt.

5. Waar bestaat een goedkope installatie uit?
Het kan best zo zijn dat al het bovenstaande je allemaal wel best is en je gewoon een simpele setup zoekt voor weinig centjes. Dat kan, want goede resultaten zijn best mogelijk met een simpele installatie. De kwaliteit van de inbouw is echter heel erg belangrijk voor het uiteindelijke resultaat.

Headunit
Als eerste stap wordt uiteraard gekeken naar de headunit. Daar moet wel het een en ander aan vermogen komen, want met de headunit zal je het voorlopig moeten doen. 4x45 watt max is een mooi uitgangspunt, dat brengt ons in het aardse leven op ongeveer 18 watt RMS per kanaal. Deze 18 watt per kanaal wil je ook halen, dus de radio zoals boven aangegeven aan een voldoende dikke stroomkabel (2,5mm²) hangen.
Dit zou stap 1 vormen, met de verse radio aan de standaard speakers gehangen. Daarmee kan je al een redelijke pot geluid in de wagen toveren.

Speakers
Stap 2 is het plaatsen van betere speakers en dus op de schroot met de fabrieksspeakers. Speakers zijn er in alle soorten en maten. Het handigst is de aankoop van speakers, die dezelfde maat als de originelen hebben. Dit varieert van 10 cm, 13 cm tot 16 cm. Dat vergemakkelijkt de inbouw, dus meet je oude speakers even op qua diameter.
Voor gevorderden of echte liefhebbers is het de kunst je standaard inbouwmaat kunstmatig te vergroten met verloopstukken of wat eigenbouw van MDF. Vaak kan je met enig knutselwerk wel iets groters kwijt dan een standaard 10-13 cm in de deur. Aangezien dit vaak een op het geval zelf toegespitste oplossing vereist, laat ik dat aan je eigen fantasie over. Het aansluiten geschiedt vaak op de standaard al aanwezige kabels, maar als deze aan de dunne kant zijn, loont het om daarvoor even een nieuwe, dikke draad te trekken. Deuren dempen met bituum matten en monteren op een MDF ring zijn ook punten van aandacht (zie 3 hierboven).
Hou je het voorlopig bij je headunit alleen zonder externe versterker, let dan goed op de werkingsgraad (rendement) van de speakers die je koopt. 90 dB/W/m is wel het minste wat je zoekt (voor 13-16 cm), maar vaak zijn betere waarden ook wel te vinden. Hoe hoger deze waarde is, hoe harder je speaker kan met het aanwezige vermogen in de headunit.

Voor wordt het een wat bloedeloos vervangen van de standaardspeakers. Achter kan iets meer geklust worden.

Bij sedans is het belangrijk dat de standaard montageplek min of meer zijn opening naar de kofferbak heeft, zodat de kofferbak als klankkast fungeert. Dat kan ook bij kleine speakers (13cm) al een behoorlijk baseffect geven, al is het natuurlijk nog geen keihard boomen.

Bij hatchbacks bereik je dat effect door speakers in de hoedenplank te hangen. Het beste is om zelf een hoedenplank te maken van MDF. Het is goedkoop, je houdt je originele hoedenplank heel en het hele geval zakt niet binnen 1 maand totaal door. Eenvoudigweg de originele hoedenplank omtrekken op een plaat MDF (voor standaardwerk is 12mm wel voldoende, voor zwaardere werk eerder 18mm), uitzagen en dan bijslijpen en vijlen tot ie past. Dan nog wat balkjes eronder voor de nodige stevigheid, doorveren doet het dan ook niet meer.
Gaten erin zagen met een decoupeerzaag, speakers monteren en één en ander afmaken met een stofje. Je maakt ze zodoende ook onzichtbaar voor het immer actieve dievengilde. Je kan het nog afmaken door de onderkant iets te bekleden met noppenschuim en de speakerdraad te voorzien van een connector, zodat de hoedenplank er makkelijk uitgenomen kan worden. Let wel op dat het mannetje (de pinnetjes) aan de hoedenplank kant zit, zodat de vrouwtjeskant met het signaal van de headunit erop niet snel ergens kort kan sluiten.
Let er wel op dat de zware MDF hoedenplank goed verankerd is, zodat de achterpassagiers er geen "last" van hebben bij een eventuele noodstop of botsing.

Als je de ruimte hebt, zou ik voor een stevig basfundament maar gewoon grijpen naar 6x9's. Voor schappelijke prijzen zijn zware 6x9's te krijgen, die erg hard gaan in een MDF hoedenplank, ook met een standaard radio. Naar belastbaarheid (hoeveel Watt?) hoef je absoluut niet te kijken. Het beschikbare versterkervermogen (18 watt RMS) is toch nooit voldoende om daar ook maar een rol in te kunnen spelen. Let liever op klank, afwerking en het rendement. Oftewel, bekijk die dingen eerst eens en luister er naar in een demowand, dat zijn veel wezenlijker aspecten. Er zijn ook al redelijk wat 20 cm meerweg speakers te koop voor dit soort goedkoop beukwerk.
Op een dergelijke wijze de voorkant aanvullen met geluid van achteren is vaak een enorme stap voorwaarts in het geluid in de auto.

Uitgebreider

De bron van de installatie is de autoradio, ook wel headunit (HU) genoemd. De keuze welke headunit je neemt hangt van de volgende zaken af:

bediening
uiterlijk
diefstalpreventie
budget
instelmogelijkheden
mp3
aantal line-outs
uitgangsvermogen
aansluitmogelijkheid carkit

MP3
MP3 is een vorm van datacompressie, mpeg layer 3.
Voordeel:
De hoeveelheid aan data die op een cd kan is veel groter (12x, maar afhankelijk van de bitrate), je kan dus veel meer muziek op een cd kwijt.
Nadeel:
Afhankeljk van de ingestelde hoeveelheid compressie heb je kwaliteitsverlies. Er worden immers een heleboel bits van het origineel weggegooid. De minimale bitrate om van "hifi" te spreken is 128bits/s, 192 of 256 klinkt alweer een stap beter. Let er dus op of de HU al de bitrates daadwerkelijk aankan.

Line out
Tegenwoordig zijn de meeste HU's voorzien van 2 (front & rear) high-output line-outs. De maximale uitgangsspanning van zo'n high-output line-out is bijvoorbeeld 4V. De aangesloten versterker moet dan wel een ingangsgevoeligheid van 4V hebben, anders heb je er geen voordeel aan en kan de versterker zelfs overstuurd worden.
De winst van de hogere spanning zit 'm in het feit dat de signaal/ruis verhouding groter wordt. De aangesloten versterker zal niet méér vermogen gaan leveren, wat soms wel eens beweerd wordt.
Hieronder zie je de verschillen tussen een uitgangsspanning van 2V (rood) en 4V (blauw) en de ruis (groen). Het groene signaal heeft minder invloed op het blauwe signaal, en veel meer invloed op het rode signaal.

Subwoofer line-out
Een speciale line-out is subwoofer line out. Dat is een mono uitgang die lowpass gefilterd is. Op de HU kan de scheidingsfrequentie en de gain geregeld worden.

Luidsprekers
Luidsprekers zetten een electrisch signaal (audio) om in een variërende luchtdruk (golven). Een luidspreker is niet veel anders dan een spoel in een magneetveld. Door de spoel gaat een wisselstroom (het audiosignaal), er zal een bepaalde kracht worden opgewekt (electrische veld) en daardoor zal de spoel gaan bewegen in het magneetveld. Aan de spoel wordt een stuk papier vastgelijmd (conus), zodat hiermee de lucht kan worden verplaatst en er luchtdrukverschil (golven) kan worden gemaakt. De frequentie van de golf wordt uitgedrukt in Hertz [Hz], het aantal trillingen per seconde.
Onze oren zetten deze golven om in het geluid zoals wij dat interpreteren (perceptie). Helaas zijn oren niet erg lineair, ze hebben de grootste gevoeligheid tussen 300 Hz en 3000 Hz, zeer geschikt voor spraak dus, hoe kan het ook anders!
Boven de 15000 Hz horen we, afhankelijk van de leeftijd, nog maar heel erg weinig en onder 20Hz voelen we alleen nog maar de luchtgolven, horen doen we ze niet.
Vandaar dat luidsprekers in een hifi-installatie een bereik hebben van ca. 20 - 20000 Hz, zodat alle frequenties die onze oren kunnen horen weergegeven worden. Het streven is dat alle frequenties ook nog even sterk worden weergegeven, zodat het een heel lineair en homogeen geluid oplevert. Pieken of dippen in het frequentiecurve zijn dus niet gewenst.

Hieronder staat een plaatje van het totale frequentiespectrum, onderverdeeld naar de luidsprekertypes:

Het is dus duidelijk dat er voor het totale spectrum verschillende luidsprekers nodig zijn. Eigenlijk zou de ideale speaker lineair moeten kunnen weergeven van 20 - 20000 Hz, helaas zijn die tot op heden nog niet uitgevonden. Voor sublaag hebben speakers hele andere electrische en mechanische eigenschappen nodig dan voor het hoog. Dus worden er meerdere speakers gebruikt die ieder een gedeelte van het frequentiespectrum weergeven.

Verschillende types en hun bereik:
subwoofer 20 - 80 Hz
kickbass woofer 80 - 300 Hz
mid woofer 300 - 3500 Hz
tweeter 3500 - 20000 Hz

De exacte filterfrequentie (kantel- of scheidingsfrequentie) en flanksteilheid hangt helemaal af van de gebruikte speakers. Bij een 2-weg composet wordt mid en kickbass door één woofer weergegeven.
Meerdere speakers gebruiken per kanaal (dus 2- of 3-weg systemen) heeft ook weer een nadeel. Stereo-opnames worden gemaakt voor alleen een rechter en linker kanaal. In het ideale geval bestaat elk kanaal uit één puntbron, oftewel één speaker. Dit geeft het meest natuurlijke stereobeeld en plaatsbepaling van de instrumenten zoals de maker dit bedoeld heeft. Een meerwegsysteem zal, o.a. vanwege het filter en de afstand tussen de luidsprekers, dit stereobeeld wat beinvloeden. Daarom kan een 2-weg soms beter klinken dan een 3- of zelfs 4-weg systeem.

Vanwege ruimtegebrek en allerlei inbouwbeperkingen wordt er in de auto meestal een 2-weg composet of coaxiale luidspreker gebruikt. Met wat aanpassingen is een 3-weg vaak ook nog wel in te bouwen.

Plaatsing luidsprekers
Probeer altijd de luidsprekers zo dicht mogelijk bij elkaar te plaatsen, dit voorkomt faseverschillen veroorzaakt door looptijdverschillen. Faseverschil uit zich meestal in flinke dippen in de frequentiekarakteristiek, je "mist" geluid vanwege uitdoving of het stereobeeld klopt niet meer.
Als je een tweeter en een woofer (composetje) in een kickpanel op de vloer zet, dan heb je een veel betere focussing en imaging. De speakers staan dan heel dicht bij elkaar en de afstand tot de luisterpositie is het grootst. En het afstandsverschil tussen links en rechts daardoor weer het kleinst. Helaas is de benodigde ruimte meestal te beperkt, een 16,5cm woofer heeft meestal 15-50L inhoud nodig.
Bij de meeste auto's wordt bij een 2-weg composet de woofer in de deur en de tweeter in het dashboard of spiegeldriehoek gezet. Een betere positie voor de tweeter is de A-stijl, de stijl links en rechts van de voorruit, maar de montage en afwerking is een stuk lastiger. Probeer voor montage eerst een aantal verschillende posities.

Belastbaarheid speaker
Vaak wordt gevraagd naar het aantal "watts van de speaker". Een speaker van 100w, dat is een speaker die 100w kan verdragen in een juiste behuizing. Zet je een speaker in een slechte behuizing (te klein, te groot, lek etc.) dan is de belastbaarheid een stuk lager. Een speaker levert dus niks uit zichzelf, de aangesloten versterker levert die 100w. Dus spreek daarom van de "belastbaarheid" i.p.v. het "aantal watts".
De belastbaarheid wordt beperkt door de maximale conusuitslag van een speaker en/of de thermische belastbaarheid, het geleverde vermogen van de aansgesloten versterker zorgt er voor dat de spreekspoel (te) warm wordt.

waarom een versterker?
Een autoradio levert tegenwoordig meestal een vermogen van 4x 50W. Helaas zijn de specificaties van de fabrikanten wel erg optimistisch, het werkelijk geleverde vermogen ligt stukken lager. Bij een redelijke vervorming (1%) leveren ze 4x 18W continu aan 4 ohm. De verschillen tussen diverse merken is te verwaarlozen.

Omdat in een auto toch nog behoorlijk veel achtergrond geluid (motor, windgeruis, banden) te horen is, is er voor een goed geluid meer vermogen nodig dan die 4x 18W. Een extra versterker levert hetzelfde vermogen veel 'makkelijker' en de vervorming is lager. Voordelen:
hogere dynamiek, betere vervormingscijfers, betere controle over de luidsprekers, headunit blijft koeler.

wat voor versterker?
De keuze van versterker hangt af de volgende eisen: aantal speakers, belastbaarheid van de speakers, filtering, budget.
Een standaard setup ziet er als volgt uit:
voor: 2-weg composet
achter: een subwoofer.
De versterker hiervoor kan een 4-kanaals zijn. De subwoofer wordt gebrugd aangesloten op beide rear-kanalen.
Actieve filtering vindt plaats op de versterker, lowpass 80Hz voor de subwoofer en 80Hz highpass voor de composet.
Vermogen van de versterker hangt af van de gebruikte luidsprekers, je kan beter een wat zwaardere versterker kiezen dan dat de belastbaarheid van de luidsprekers is.
Bijvoorbeeld: composet van 50W en subwoofer 100W op een versterker van 4x 75W continu.

afregeling van de versterker
Op een versterker zitten een aantal instelpunten, zoals de gain en de highpass en lowpass filters. De gainafregeling is de aanpassing van de ingangsgevoeligheid van de ingang van de versterker aan het uitgangsnivo van de headunit.
Vuistregel: stel de gain zo laag mogelijk af.
Procedure:
- alle gains op minimaal
- headunit op 80% van het maximale volume
- gain opdraaien totdat er hoorbare vervorming optreedt.
- gain terugdraaien totdat vervorming verdwijnt.

Het gevolg van deze afregeling is dat de ingangstrap van de versterker bijna nooit overstuurd kan worden door de radio. Terwijl het maximale uitgangsvermogen van de versterker wel wordt gehaald. Bijkomend voordeel van een lage gain is de lagere gevoeligheid voor storingen veroorzaakt door aardlussen. (het kruisen van voedingskabels met signaalkabels)

belastbaarheid versterker
Bij een versterker wordt het vermogen gespecificeerd bij een bepaalde belasting (luidspreker met een bepaalde impedantie): 1, 2 of 4 ohm.
Hoe lager de aangesloten impedantie, des te hoger is de belasting voor de versterker. En hoe hoger de belasting, hoe meer vermogen een versterker gaat leveren.
Het maximale uitgangsvermogen wordt o.a. begrensd door de grootte van de voeding en de warmtecapaciteit van de versterker.
Als er een te grote belasting wordt aangesloten, zal de afgegeven stroom te hoog worden en zal de beveiliging ingrijpen en de versterker uitschakelen.

monoblok
Een mono versterker die bijvoorbeeld voor subwoofers gebruikt kan worden, wordt ook wel monoblok genoemd. Het voordeel van zo'n versterker is dat er een goede voeding inzit, geschikt voor zware belastingen. Ook gebruik je slechts één kanaal, dit in tegenstelling tot een gebrugde versterker, waarbij je twee kanalen samenvoegt tot één kanaal.
Het signaal moet dan als het ware door twee versterkers heen, wat o.a. meer vervorming en een lagere dempingsfactor tot gevolg heeft.
En als laatste voordeel zijn de uitgebreidere filtermogelijkheden, vooral gericht op sublaag. Subsonic (highpass vanaf ca. 15Hz), bassboost, bass-equalizing, basslevel-remote en steilere lowpass filters bijvoorbeeld. Ideaal voor het aansturen van DVC (dual voice coil) subwoofers.

bruggen
Als een versterker gebrugd wordt (2 kanalen gecombineerd tot 1 kanaal) zal het uitgangsvermogen in theorie 4x hoger zijn dan dat één kanaal levert. 2x hogere stroom en 2x hogere spanning, dus 4x het vermogen (P = U x I)
In de praktijk is dat meestal (vanwege verliezen) 3 - 3,5x
Voorbeeld: 2x 100W aan 4 ohm is gebrugd 1x 350W aan 4 ohm.
Maar omdat er 2 versterkerkanalen gebruikt worden ziet elk kanaal de helft van de aangesloten belasting (dus 2 ohm per kanaal!), ondanks dat er een belasting van 1x 4 ohm aangesloten is.
Het nadeel van bruggen is dat de dempingsfactor terugloopt (minder controle) en dat de vervorming toeneemt.

Bekabeling
Bekabeling is een belangrijk onderdeel van caraudio installatie. Er zijn drie soorten:
- voedingskabel
- signaalkabels
- luidsprekerkabels

Voeding- en massakabels
Voedingskabels zorgen er voor dat de accusspanning verdeeld wordt naar de diverse onderdelen.
Omdat er vrij grote stromem door voedingskabel lopen is de afwerking ook belangrijk.
Om storingen vanuit de andere verbruikers (dynamo, motormanagement, relais) op de installatie te voorkomen, moet je een centraal massapunt maken. Dit is één punt op de carrosserie, het liefst zo dicht mogelijk bij de versterker(s). Op dit ene punt monteer je ALLE massa's die de installatie heeft. Meestal vormt de radio hierop een uitzondering, die heeft z'n massapunt meestal achter het dashboard. Mocht je ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch nog storing hebben, dan is het proberen waard de radio ook te aarden op het centrale massapunt van de versterkers.

Om de hoofdvoedingskabel te beveiligen tegen kortsluiting, monteer je op maximaal 40cm vanaf de accu een inline-zekering van de juiste waarde. De waarde van de zekering bepaal je aan de hand van de totaal opgenomen stroom van de versterkers en andere apparaten van de installatie.
Als er meerdere versterkers worden gebruikt moet de hoofdvoedingskabel worden gesplitst met een verdeelblok. Uit het verdeelblok komen meerdere dunnere kabels en elke kabel is apart gezekerd. De waarde van de zekering wordt bepaald door de aangesloten versterker.

Gebruik bij doorvoer in het schutboard altijd een rubber doorvoerthule en eventueel wat kit om het gat waterdicht af te sluiten, zodat de isolatie niet kan doorschuren. Zorg er voor dat de kabels nergens worden afgekneld, vooral in het interieur en bij de doorvoer in het schutbord. Ter bescherming kunnen de voedingskabels in ribbelslang of snakeskin worden gelegd.

Luidsprekerkabel
In de auto wordt meestal geen exotische luidsprekerkabel gebruikt. Gewone 2,5mm² voldoet uitstekend voor composets of fullrange luidsprekers. Voor subwoofers kan dikkere kabel worden gebruikt.

Signaalkabel
Het relatief zwakke line-signaal vanuit de headunit is erg gevoelig voor storingen. Daarom is gebruik van een dubbel- of zelfs driedubbel afgeschermde kabel geen luxe. Klankmatig is er niet veel verschil in verschillende kabels en is de winst van hele dure exotische kabels minimaal. Let wel op de kwaliteit van de gebruikte pluggen, deze moeten gedurende een lange tijd in sterk wisselende omstandigheden (temperatuur, vocht) altijd een goed contact geven.
Vanwege bovenstaande eigenschappen (afscherming en connectoren) is een goede line-kabel niet goedkoop.

(bron www.12vhifi.nl)

Jeff · 10-04-2007 22:49:54

Mooi topic, je zou zo bij mij in de klas kunnen zitten als Geluidstechnicus...

Heb je hier ook een opleiding voor gevolgd of is dit meer een uitgegroeide hobby

Ludo · 10-04-2007 22:59:39

ja, een heel verhaal voor de liefhebber Hubert.

ben toch blij dat mijn hifi minder uitleg nodig heeft.

HaRdCoRe-WeZ · 10-04-2007 23:00:55

Zo he he, thanx, nu hopen dat mensen dit ook daadwerkelijk gaan lezen.

JorritV70 · 11-04-2007 19:32:29

Ziet er goed uit, erg mooi stuk, misschien nog leuk om het toe te spitsen op onze roffels. Om speciefieke do's en dont's voor de type auto's. Ikben zeer benieuwd naar ieders ervaringen.

Ps Hubert, heb jij de installatie al af? op www.showyoursound.com staan volgens mij niet de foto's hoe het er af uit ziet.

daytonawim · 11-04-2007 19:42:20

Leuk idee man :-))))))))))

Nou nog effe stikkie maken :-))))

Laserblue · 11-04-2007 20:54:42

Ik ga eind Juni weer verder met de installatie

voornamelijk bekleden en kofferbak afwerken (ik schat 3 weekenden))

Dit topic is nog in ontwikkeling op- en aanmerkingen zijn uiteraard welkom

Emiel · 11-04-2007 21:52:25

Sticky?!

Tamarzilla · 12-04-2007 22:45:42

Mooi topic, daar kun je wat mee, al gaat deze wel erg dip in op de materie.

Kort samengevat: Als je iets doet, kun je het beter meteen goed doen, en niet gaan bezuinigigen op een o ander, je komt jezelf altijd tegen.

Groet,

Frank

phhouben · 20-09-2007 16:12:06

Dit heb ik net even nodig, prachtig bedankt

ief · 21-09-2007 21:29:53

Ik weet nu wel naar wie ik toe ga als de audio aangepakt moet worden....

heutink · 03-12-2007 23:10:44

Mooi en goed verhaal, ook ik heb hier weer iets van opgestoken, vooral dat hifi in de auto anders bereikt wordt dan in de huiskamer.
Hifi in de auto lijkt mij complexer, dan gewoon in de huiskamer.

Laserblue · 04-12-2007 09:56:52

Citaat van: heutink op 03-12-2007 23:10:44
Mooi en goed verhaal, ook ik heb hier weer iets van opgestoken, vooral dat hifi in de auto anders bereikt wordt dan in de huiskamer.
Hifi in de auto lijkt mij complexer, dan gewoon in de huiskamer.

autohifi is inderdaad compleet anders, op goed niveau is het voornamelijk het oplossen van acoustische problemen zoals: faseproblemen, staande golven enz door middel van plaatsing, plaatsing en plaatsing

heutink · 04-12-2007 23:29:34

Hoe meer ik erover nadenk, hoe meer ik eenieder die uit een auto/audio goed geluid kan halen meer ga respecteren........het is veel complexer dan in de huiskamer.

Ik, thuis-audiofiel , gooi er na 20 jaar sparen gewoon 15.000 euro tegenaan (met toestemming van mijn vrouw) , en heb leuk geluid.....maar in een auto is het veel moeilijker.
Laserblue, ik wil het wel eens horen als het bij jou af is.

hendrik75 · 02-01-2008 16:41:59

Hoi Laserblue,

Nu ik vers 850 bezitter ben ben ik ook toe aan wat verse hifi in de t-5. Ikzelf ben wat dat betreft zo a-technisch als een sneeuwbal en laat dit upgraden van het fabrieks-setje ook aan een pro over.
Nu heb ik de betreffende hifi leverancier zo ver dat ik een dealtje gemaakt heb voor de levering van een nieuwe auto hifi voor een tegenprestatie van mijn kant. ( wederzijdse kosten ongeveer 500 Eur.)

Nu heb ik met intresse je post gelezen, maar het is toch iets te specifiek om voor mij een verlanglijstje op te stellen voor de betreffende hifi inbouw man.

Kun je ( of andere forummers ) een kort simpel lijstje met speaker mogenlijkheden opstellen voor een 850 estate. zoals dia en vermogen, liefst merk en type erbij ( voor de echte leek dus )

ik dacht zelf aan lage tonen in de voordeur, middentonen in het dashbord en tweeter tegen de a-stijl. Achterdeur geen flauw idee en in de achterstijl zitten nu tweeters, past daar niets anders?

Voor het headunit en versterkergebeuren gebruik ik de algemene kennis wel, voor het speakerinbouw gebeuren hierbij jullie hulp gewenst!

Alvast bedankt voor de tips!

groeten

hendrik